دیابت در کودکان یکی از بیماری‌های مزمنی است که میتواند زندگی کودک و خانواده‌اش را دگرگون کند. اما آیا می‌دانید علائم دیابت در کودکان چیست؟ و چطور می‌توانید این بیماری را سریعا تشخیص داده و درمان‌های لازم را شروع کنید؟
دیابت یکی از بیماری‌هایی است که متأسفانه آمار ابتلا به آن در سال‌های اخیر در بین کودکان افزایش یافته است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن کودک نمی‌تواند انسولین لازم را ترشح کند و در نتیجه قند خون به درستی کنترل نمیشود. اگرچه تشخیص دیابت در کودکان میتواند برای والدین دلهره‌آور باشد، اما با آگاهی کافی و مدیریت صحیح، میتوانند زندگی عادی و شادی برای فرزند خود فراهم کنند. در این مطلب که توسط شرکت پرستاری در کرج دنیای آرامش، متخصص پرستار کودک در کرج تهیه شده است، به طور کامل توضیح می‌دهیم که دیابت کودکان چیست و چطور می‌توانید علائم قند در کودکان را تشخیص دهید. پس تا انتها با ما همراه باشید.
*تذکر مهم: اطلاعات ارائه شده در این مطلب به هیچ وجه جایگزین توصیه‌های پزشک نیستند و ما فقط نکات کلی را به شما ارائه می‌کنیم. شما برای تشخیص دیابت کودک و انتخاب روش‌های درمانی برای کودکان دیابتی حتما باید با پزشک متخصص مشورت کنید.
دیابت کودکان چیست؟
دیابت کودکان بیماری است که در آن بدن کودک نمی‌تواند هورمون انسولین را به اندازه کافی تولید کند یا نمی‌تواند از انسولین موجود به درستی استفاده کند. انسولین هورمونی حیاتی است که قند خون را به سلول‌ها منتقل میکند تا به انرژی تبدیل شود. بدون انسولین کافی، قند در جریان خون باقی می‌ماند و سطح آن بالا می‌رود که میتواند برای بدن خطرناک باشد.
این بیماری نیاز به مراقبت روزانه دارد و والدین باید یاد بگیرند که چگونه قند خون کودک را اندازه‌گیری کنند، رژیم غذایی مناسب را برنامه‌ریزی کنند و در صورت نیاز انسولین تزریق کنند. با وجود پیچیدگی‌های این بیماری، پیشرفتهای پزشکی کنونی مدیریت دیابت را نسبت به گذشته بسیار ساده‌تر کرده است.
…::: مطلب پیشنهادی: غذاهای سالم و ناسالم برای کودکان + خوراکی ها | لیست کــامل :::…
انواع دیابت در کودکان
کودکان ممکن است به دو نوع اصلی دیابت مبتلا شوند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارد:
دیابت نوع یک
این نوع شایعترین نوع دیابت در کودکان است. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلولهای تولیدکننده انسولین در لوزالمعده را تخریب میکند. در نتیجه، لوزالمعده دیگر نمی‌تواند انسولین تولید کند و احتمالا بدن کودک به تزریق انسولین نیاز دارد.
دیابت نوع دو
در گذشته این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شد، اما متأسفانه امروزه به‌خاطر افزایش چاقی کودکان، موارد ابتلا به دیابت نوع دو در کودکان و نوجوانان هم بیشتر شده است. در این نوع، بدن انسولین تولید میکند اما سلول‌ها به آن مقاومت نشان می‌دهند و نمی‌توانند به درستی از آن استفاده کنند. کودکان مبتلا به چاقی، کسانی که سابقه خانوادگی دیابت دارند و کودکانی که فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر در معرض خطر این نوع دیابت هستند.
در موارد نادر، کودکان ممکن است به انواع دیگری از دیابت مانند دیابت مونوژنیک که به دیابت MODY هم شناخته میشود یا دیابت ثانویه ناشی از داروها یا بیماری‌های دیگر نیز مبتلا شوند.
…::: مطلب پیشنهادی: میوه های مفید برای سرماخوردگی و گلو درد (لیست کامل) :::…
علائم دیابت در کودکان
شناخت علائم دیابت در کودکان بسیار مهم است، چون تشخیص زودهنگام میتواند از عوارض جدی پیشگیری کند. علائم دیابت نوع یک معمولاً به سرعت ظاهر می‌شوند، در حالی که نشانه های دیابت نوع دو ممکن است آهسته‌تر رشد کنند. طبق گزارش کلیولندکلینیک، مهم‌ترین علائمی که والدین باید به آن توجه کنند عبارتند از:
| تشنگی بیش از حد | ادرار زیاد |
| گرسنگی شدید | کاهش وزن |
| خستگی و ضعف | تار شدن دید |
| کاهش سرعت بهبودی |
تشنگی بیش از حد
کودک مدام احساس تشنگی میکند و هرچقدر هم آب بنوشد باز هم تشنه است. این اتفاق به این دلیل می‌افتد که قند اضافی خون، آب را از بافت‌های بدن بیرون می‌کشد.
ادرار زیاد
کودک بارها به دستشویی می‌رود و حتی ممکن است کودکی که قبلاً شب‌ها بستر خود را خیس نمی‌کرد، دوباره شروع به شب‌ادراری کند. افزایش ادرار به مورد قبل مربوط میشود و به دلیل نوشیدن مایعات بیشتر و تلاش کلیهها برای دفع قند اضافی است.
گرسنگی شدید
کودک دائماً احساس گرسنگی میکند، حتی اگر تازه غذا خورده باشد. چون سلول‌ها انرژی لازم را نمی‌گیرند، بدن مرتبا پیام گرسنگی را ارسال میکند.
کاهش وزن
علی‌رغم اینکه کودک زیاد غذا می‌خورد، اما وزن کم میکند. این اتفاق به این خاطر است که بدن نمی‌تواند از قند خون برای انرژی استفاده کند و به جای آن شروع به سوزاندن عضلات و چربی‌های ذخیره‌شده میکند.
خستگی و ضعف
کودک همیشه خسته به نظر می‌رسد و برای انجام کارهای روزمره انرژی ندارد. بی‌حالی نشانه‌ای است که سلول‌ها سوخت کافی دریافت نمی‌کنند.
تار شدن دید
یکی از علائم دیابت در کودکان این است که دید آنها ممکن است کاهش یابد و تار شود.
کاهش سرعت بهبودی
یکی دیگر از نشانه های دیابت در کودکان این است که جای زخم‌ها و بریدگی‌ها به کندی خوب می‌شوند و ممکن است برای مدت طولانی روی پوست باقی بمانند.
شما باید با دیدن هر یک از علائم دیابت در کودکان، سریعا به پزشک مراجعه کنید. گزارش وبسایت کلیولند کلینیک تأکید دارد که اگر ترکیبی از موارد زیر را مشاهده کردید، بهتر است هر چه زودتر، پزشک کودک شما را معاینه کند.
| بوی تنفس نامتعارف (شبیه میوه) |
| تهوع و استفراغ |
| درد شکم |
| تنفس سریع |
| گیجی |
| خواب آلودگی |
| از دست دادن هوشیاری |
…::: مطلب پیشنهادی: بیماری های شایع در مدرسه (صفــر تا صــد) :::…
درمان دیابت در کودکان
درمان دیابت در کودکان بستگی به نوع بیماری دارد، اما هدف اصلی در هر صورت، حفظ قند خون در محدوده‌ی سالم است تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
همانطور که گفتیم کودکان معمولا به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند و معمولا برای تنظیم قند خون به انسولین دارند. انسولین معمولاً از طریق تزریق یا پمپ انسولین به بدن می‌رسد. والدین باید یاد بگیرند که چگونه در زمان‌های مشخص انسولین را تزریق کنند یا از پمپ انسولین برای کودکان استفاده کنند. امروزه سیستم‌های پیشرفتهای مثل پمپ‌های اتوماتیک و دستگاه‌های پایش مداوم قند خون، کار را برای خانواده‌ها راحت‌تر کرده‌اند. در دیابت نوع دو، اولین گام معمولاً تغییر سبک زندگی است. تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن میتوانند تفاوت بزرگی ایجاد کنند.
یکی از اقدامات فرایند پرستاری در دیابت، کنترل منظم قند خون است. والدین باید چندین بار در روز قند خون کودک را اندازه‌گیری کنند تا مطمئن شوند در محدوده مناسب است.
یکی از نکات مهم برای درمان دیابت این است که اعضای خانواده باید در مورد آن آموزش ببینند. چون حمایت روانی و حفظ انرژی مثبت، میتواند به کودک کمک کند تا با بیماری بهتر کنار بیاید.
…::: مطلب پیشنهادی: هپاتیت کودکان (راهنمـــای جـــامع) :::…
دلایل دیابت در کودکان
امروزه هنوز به طور دقیق مشخص نیست که علت دیابت در کودکان چیست. ولی برخی عوامل شناسایی شده‌اند که میتوانند به مدیریت این بیماری کمک کنند. درک این عوامل به والدین کمک میکند تا بهتر با این بیماری آشنا شوند و در صورت امکان از بروز آن پیشگیری کنند. دلایل بیماری قند در کودکان به نوع دیابت بستگی دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
علت دیابت نوع یک
به گزارش مایوکلینیک علت دقیق دیابت نوع 1 هنوز ناشناخته است، اما آنچه مشخص است این است که در بیشتر کودکان مبتلا، سیستم ایمنی بدن دچار اشتباه میشود. سیستم ایمنی که وظیفه‌اش محافظت از بدن در برابر باکتری‌ها و ویروس‌های مضر است، به اشتباه سلولهای لوزالمعده را که مسئول تولید انسولین هستند، هدف قرار می‌دهد و آنها را نابود میکند. به نظر می‌رسد ژنتیک و عوامل محیطی با هم در این فرآیند نقش دارند.
در چنین شرایطی بدن کودک دیگر نمی‌تواند انسولین کافی تولید کند یا اصلاً انسولین تولید نمی‌کند. به همین دلیل، زمانی که غذا هضم میشود، قند وارد جریان خون میشود. بدون انسولین کافی، قند در خون کودک جمع میشود و این موضوع اگر درمان نشود، میتواند عوارض خطرناکی ایجاد کند.
عواملی که احتمال ابتلا به دیابت نوع یک را افزایش می‌دهند شامل سابقه خانوادگی، برخی عفونتهای ویروسی و عوامل محیطی هستند که هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند.
علت دیابت نوع دو
مایوکلینیک توضیح می‌دهد که علت دقیق دیابت نوع 2 نیز ناشناخته است، اما سابقه‌ی خانوادگی و ژنتیک به وضوح نقش مهمی در آن دارند. آنچه روشن است این است که کودکان مبتلا به دیابت نوع دو نمی‌توانند قند را به درستی پردازش کنند.
بیشتر قند موجود در بدن از غذا می‌آید. فرایند طبیعی بدن این است که هنگامی که غذا هضم میشود، قند وارد جریان خون میشود. انسولین باعث میشود که این قند وارد سلول‌ها شود و در نتیجه، مقدار آن در خون کاهش می‌یابد. هنگامی که غذا بلعیده میشود، لوزالمعده انسولین را به خون می‌فرستد و وقتی سطح قند خون شروع به کاهش میکند، لوزالمعده‌هم ترشح انسولین را کم میکند.
وقتی کودک به دیابت نوع دو مبتلا است، این فرآیند به درستی کار نمی‌کند. در نتیجه، به جای اینکه قند به سلول‌ها برسد و انرژی تولید کند، در خون جمع میشود. این مشکل میتواند به دو دلیل رخ دهد: یا لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند، یا سلول‌ها در برابر انسولین مقاومت نشان می‌دهند و اجازه نمی‌دهند قند کافی وارد آنها شود.
دلایل دیابت نوع دو ممکن است اضافه وزن، سابقه خانوادگی، کمبود فعالیت بدنی و یا سبک زندگی ناسالم باشد. بر خلاف دیابت نوع یک، دیابت نوع دو تا حد زیادی با تغییرات سبک زندگی قابل پیشگیری است.
…::: مطلب پیشنهادی: چه میوه هایی برای سرفه خوب است؟ + غذاهای مفید برای سرفه :::…
عوارض دیابت در کودکان چیست؟
دیابت در صورتی که کنترل نشود، میتواند در طول زمان به اندام‌های مختلف بدن آسیب برساند. اگرچه بسیاری از این عوارض سال‌ها طول می‌کشد تا ظاهر شوند، اما شروع زودهنگام دیابت در کودک، یعنی بدن مدت بیشتری در معرض قند خون بالا قرار می‌گیرد و باید با حساسیت بیشتری مدیریت شود. برخی از عوارض دیابت در کودکان که ممکن است در طولانی مدت نمایان شوند، شامل موارد زیر هستند.
| بیماری‌های قلبی و عروقی | آسیب به اعصاب |
| پوکی استخوان | آسیب کلیوی |
| کتواسیدوز دیابتی | آسیب به چشم |
| هیپوگلیسمی |
بیماری‌های قلبی و عروقی
دیابت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در آینده افزایش می‌دهد. قند خون بالا میتواند به رگ‌های خونی آسیب برساند و باعث تنگ شدن آنها، فشار خون بالا، بیماری قلبی و یا حتی سکته مغزی شود. به همین دلیل کودکان مبتلا به دیابت باید از سنین پایین عادات سالم غذایی را یاد بگیرند.
آسیب به اعصاب
قند بالا میتواند به دیواره رگ‌های خونی کوچکی که اعصاب را تغذیه می‌کنند، آسیب بزند. این مشکل معمولاً ابتدا در پاها شروع میشود و ممکن است کودک احساس سوزش، گزگز، بی‌حسی یا درد کند. آسیب عصبی معمولاً به تدریج و در طول سال‌ها رخ می‌دهد.
آسیب کلیوی
کلیهها خون را فیلتر می‌کنند و دیابت میتواند به رگ‌های خونی کلیه آسیب برساند. در موارد شدید، این آسیب میتواند منجر به نارسایی کلیه شود که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.
آسیب به چشم
دیابت میتواند به رگ‌های خونی شبکیه چشم هم آسیب برساند و در نتیجه مشکلات بینایی و حتی نابینایی ایجاد کند. همچنین خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد. معاینات منظم چشم برای کشف زودهنگام این مشکلات ضروری است.
پوکی استخوان
دیابت ممکن است تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش دهد و خطر پوکی استخوان را در بزرگسالی افزایش دهد. کودکان مبتلا به دیابت باید کلسیم کافی مصرف کنند و فعالیت بدنی منظم انجام دهند.
کتواسیدوز دیابتی
کتواسیدوز دیابتی عارضه‌ای بسیار جدی و خطرناک است و زمانی رخ می‌دهد که بدن انسولین کافی ندارد و شروع به سوزاندن چربی برای تولید انرژی میکند. نشانه‌های آن بوی میوه‌ای تنفس، حالت تهوع، تنفس سریع، استفراغ و درد شکم است. کتواسیدوز دیابتی نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی افت ناگهانی قند خون است که میتواند خطرناک باشد. این حالت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کودک انسولین بیش از حد دریافت کرده، غذای کمی خورده یا فعالیت بدنی زیادی انجام داده است. علائم این بیماری شامل لرزش، عرق کردن، سردرگمی، سرگیجه و حتی از هوش رفتن است.
خبر خوب این است که بیشتر این عوارض با کنترل دقیق قند خون، معاینات منظم پزشکی و سبک زندگی سالم قابل پیشگیری یا به تأخیر انداختن هستند. پس با دیدن نشانه قند در کودکان لازم نیست بیش ار حد نگران شوید.
…::: مطلب پیشنهادی: ویتامین b۶ در چه میوه هایی وجود دارد؟ [لیست جامع] :::…
جمع‌بندی
امروزه با پیشرفت تکنولوژی‌های پزشکی مثل پمپ‌های انسولین هوشمند، سنسورهای قند خون و داروهای جدید، کنترل دیابت در کودکان نسبت به گذشته بسیار ساده‌تر شده است. مهم‌ترین نکته این است که از کودک حمایت کنید، او را آموزش دهید و کمک کنید تا با اعتماد به نفس با بیماری خود کنار بیاید.
اگر علائم دیابت را در کودک خود مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. یادتان باشد که با مراقبت درست، کودک شما میتواند به تمام رویاها و اهداف خود برسد و دیابت مانعی برای زندگی شاد و موفق او نخواهد بود.
در نهایت بازهم تأکید می‌کنیم که این مطلب دنیای آرامش صرفا جهت اطلاعات عمومی نوشته شده و شما برای کسب اطلاعات دقیق باید حتما از پزشک متخصص کمک بگیرید.
دیابت در کودکان از چه سنی شروع میشود؟
دیابت نوع یک میتواند در هر سنی شروع شود، اما بیشتر بین چهار تا شش سال و ده تا چهارده سال ظاهر میشود. دیابت نوع دو معمولاً بعد از ده سالگی و در دوران بلوغ ظاهر میشود، بهخصوص در کودکان مبتلا به اضافه وزن.
آیا دیابت کودکان درمان قطعی دارد؟
دیابت نوع یک درمان قطعی ندارد و باید مدیریت شود. اما با پیشرفتهای پزشکی، کودکان میتوانند زندگی کاملاً عادی داشته باشند. دیابت نوع دو در برخی موارد با تغییرات سبک زندگی، کاهش وزن و ورزش منظم قابل کنترل است و حتی ممکن است به حالت عادی بازگردد.
علائم پوستی دیابت در کودکان چیست؟
شایعترین علائم پوستی دیابت شامل لکههای قهوهای روی ساق پا، سیاهی و مخملی شدن پوست در گردن و زیر بغل، عفونتهای قارچی مکرر، زخمهایی که دیر التیام مییابند و خشکی و خارش پوست هستند. اگر این علائم را مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
دیابت در کودکان خطرناک است؟
دیابت اگر کنترل نشود میتواند خطرناک باشد و به قلب، کلیهها، چشمها و اعصاب آسیب برساند. همچنین عوارض حاد مثل کتواسیدوز دیابتی و هیپوگلیسمی میتواند جان کودک را به خطر بیندازد. اما با مدیریت صحیح، کنترل منظم قند خون و مراقبت پزشکی دورهای، کودکان میتوانند زندگی سالم و بدون مشکل داشته باشند.
راه‌های پیشگیری از دیابت در کودکان چیست؟
دیابت نوع یک قابل پیشگیری نیست، اما دیابت نوع دو تا حد زیادی قابل پیشگیری است. حفظ وزن سالم، تغذیه متعادل و کاهش مصرف غذاهای قندی و پرکالری، ورزش و فعالیت بدنی روزانه حداقل یک ساعت و معاینات منظم پزشکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری هستند.
چه چیزی باعث دیابت در کودکان میشود؟
در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی به اشتباه سلولهای تولیدکننده انسولین در لوزالمعده را تخریب میکند. دلیل دقیق آن ناشناخته است اما ژنتیک و عوامل محیطی در آن نقش دارند. در دیابت نوع دو، ترکیبی از عوامل ژنتیکی، چاقی، کمبود فعالیت بدنی و سبک زندگی ناسالم باعث مقاومت سلولهای بدن نسبت به انسولین میشود.
