چغندر، یکی از سبزیجات پرخاصیت و رنگارنگ است که از دیرباز جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی انسان‌ها داشته است. این گیاه ریشهای، به دلیل طعم دلپذیر، ارزش غذایی بالا و خواص بی‌نظیرش برای سلامتی، هم در آشپزی و هم در طب سنتی مورد توجه بوده است. چغندر سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها ایفا کنند. از کمک به بهبود عملکرد قلب و عروق گرفته تا افزایش انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن، این سبزی قرمز رنگ پر از شگفتی‌های مفید برای بدن ما است. در این مقاله که توسط خدمات پرستاری در منزل کرج شبانه روزی دنیای آرامش تهیه شده است، به بررسی خواص متنوع چغندر و نقش آن در بهبود سلامت عمومی می‌پردازیم.
خواص چغندر
چغندر به انگلیسی beet و یا beetroot است. این نوع سبزی سرشار از مواد مغذی و ترکیبات مفید است و مصرف آن سلامت بدن را به شکل چشمگیری تقویت میکند.
چغندر منبع غنی از مواد مغذی مانند ویتامین C، B6، منگنز، آهن، منیزیم، پتاسیم و فولات است. این سبزی همچنین حاوی نیترات‌هایی است که به تولید نیتریک اکسید کمک میکند. فواید چغندر شامل موارد زیر می‌شود:
| بهبود سلامت قلب از طریق تنظیم جریان خون |
| تقویت عملکرد شناختی با اکسیژن‌رسانی بهتر به مغز |
| حمایت از سیستم ایمنی و کاهش علائم و مدت زمان سرماخوردگی |
| افزایش قدرت تنفس |
| بهبود استقامت از طریق افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی یا VO2 max |
| بهبود کارایی میتوکندری و افزایش انرژی و متابولیسم |
| بهبود ریکاوری و جلوگیری از التهابات ناشی از ورزش |
| دارای فیبر که برای سلامت روده بسیار مفید است |
با این حال، توجه داشته باشید که محتوای بالای اگزالات در چغندر می‌تواند جذب مواد معدنی را کاهش دهد و خطر سنگ کلیه را افزایش دهد. به همین دلیل اگر سابقه‌ی بیماری خاص دارید، بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
…::: مطلب پیشنهادی: ویتامین b۶ در چه میوه هایی وجود دارد؟ :::…
خواص چغندر پخته
پختن چغندر یکی از روش‌های محبوب مصرف این سبزی است که طعم شیرین‌تری به آن می‌دهد و هضم را آسان‌تر میکند. با این حال، پختن بر مواد مغذی تأثیر می‌گذارد. در مقایسه با چغندر خام یا آب آن، پختن (مانند جوشاندن) فیبر را کمی کاهش می‌دهد (از ۳.۸ گرم به ۳.۴ گرم)، ویتامین C را هم اندکی کم میکند (از ۶.۸ میلی‌گرم به ۶.۱ میلی‌گرم)، و مواد معدنی مانند پتاسیم (از ۴۲۲ میلی‌گرم به ۳۲۸ میلی‌گرم) و آهن (از ۱.۳ میلی‌گرم به ۰.۹ میلی‌گرم) را هم کاهش می‌دهد. بتالین‌های آنتی‌اکسیدانی نیز با حرارت تا حدی تجزیه میشوند و ظرفیت ضدالتهابی کمتری دارند. اما نیترات‌ها پایدار می‌مانند و فوایدی مانند تولید اکسید نیتریک برای عملکرد عضلانی، استقامت و کاهش فشار خون حفظ می‌شود. فولات و منگنز تقریباً بدون تغییر می‌مانند. پروتئین در پخته کمی بیشتر (۲.۸ گرم) است.
…::: مطلب پیشنهادی: چه میوه هایی برای سرفه خوب است؟ :::…
خواص چغندر پخته برای مردان
چغندر پخته برای مردان فواید ویژه‌ای دارد، به ویژه به دلیل نیترات‌ها که رگ‌ها را گشاد میکنند و جریان خون را بهبود می‌بخشند. این ویژگی می‌تواند اختلال نعوظ را کاهش دهد، که در مردان بالای ۴۰ سال شایع است. همچنین، برای سلامت قلب مفید است و فشار خون را کاهش می‌دهد. چغتدر کلسترول را کم کرده و عملکرد شریان‌ها را بهتر میکند. در ضمن استقامت و عملکرد ورزشی را با افزایش اکسید نیتریک افزایش می‌دهد. یکی دیگر از مزایای چغندر این است که درد عضلانی را کم میکند و ریکاوری را سریع‌تر میکند. بتالینها التهاب را کاهش میدهند و از بیماری‌هایی مانند سرطان و افسردگی جلوگیری میکنند.
خواص چغندر پخته برای زنان
چغندر پخته برای زنان نیز مزایای زیادی دارد، از جمله کمک به مدیریت وزن با تنظیم قند خون، کاهش التهاب و بهبود گوارش از طریق فیبر که میکروبیوم روده را تقویت میکند. فولات و منگنز آن برای عملکرد سلولی و متابولیسم ضروری است. نیترات‌ها فشار خون را در دوران یائسگی کنترل میکنند و جریان خون را بهبود میبخشد تا علائم مانند سردرد و اضطراب کاهش یابد. بتنین قند خون را پایدار نگه می‌دارد و انرژی میتوکندری را افزایش می‌دهد، که برای تحرک و عملکرد روزانه مفید است. التهاب را کم میکند و از بیماریهای قلبی، گوارشی و مفصلی جلوگیری می‌نماید. همچنین، عملکرد مغز را با بهبود جریان خون به لوب پیشانی تقویت میکند. فیبر آن یبوست را برطرف میکند و برگهای آن لوتئین و زآگزانتین برای سلامت چشم فراهم میکنند.
…::: مطلب پیشنهادی: میوه های مفید برای سرماخوردگی و گلو درد (صفــر تا صــد) :::…
خواص چغندر قند برای دیابت
چغندر قند، که اغلب به عنوان چغندر سفید شناخته می‌شود، می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد، زیرا سرشار از آنتیاکسیدانها، پتاسیم، فولات، فیتوکمیکال‌ها و بتالین‌هاست. این گیاه حدود ۷ گرم کربوهیدرات در هر چغندر دارد و نیترات‌ها و فیبر آن به تنظیم قند خون کمک میکند. فیتوکمیکال‌ها اثرات تنظیم‌کننده روی گلوکز و انسولین دارند؛ برای مثال، مصرف آب چغندر پس از غذا می‌تواند سطوح گلوکز را کاهش دهد. همچنین، نیترات‌ها مقاومت به انسولین را کم میکنند، که عامل کلیدی در دیابت در سالمندان است. سطوح پایین‌تر این متابولیت در افراد با مقاومت انسولینی دیده می‌شود. فواید دیگر شامل کاهش خطر بیماریهای مزمن، کاهش عوارض دیابت مانند آسیب عروقی، و کنترل فشار خون بالا از طریق گشاد کردن رگ‌ها می‌شود.
…::: مطلب پیشنهادی: دیابت در کودکان ✔ (علائم، عوارض + راهکار درمان) :::…
خاصیت چغندر قرمز
چغندر قرمز، با طعم خاکی و بوی قوی خود شناخته می‌شود و رنگش از بتالینها (به ویژه بتازانتین‌ها) ناشی می‌شود. این نوع چغندر اغلب در مکمل‌های اکسید نیتریک استفاده می‌شود و تحقیقات بیشتری روی آن انجام شده است. از نظر تغذیه‌ای، سرشار از آنتیاکسیدانهای بتالین و بتائین است که اثرات ضدالتهابی دارند و به ریکاوری کمک میکنند. ویتامین‌ها و مواد معدنی آن شامل C، B6، فولات، منگنز، آهن، منیزیم و پتاسیم است و نیترات‌های بالایی دارد که تولید اکسید نیتریک را افزایش می‌دهد. فیبر آن نیز برای سلامت روده مفید است. فواید سلامتی چغندر قرمز شامل بهبود سلامت قلب، افزایش استقامت، انرژی و ریکاوری است.
…::: مطلب پیشنهادی: غذای مقوی برای بیمار ضعیف (10مورد) :::…
خواص چغندر سفید
چغندر سفید، که اغلب برای تولید شکر کشت می‌شود، طعم شیرین‌تری دارد. این نوع معمولاً با کود نیترات کمتری پرورش می‌یابد تا محتوای قند آن بیشتر شود، اما از نظر تغذیه‌ای ضعیف‌تر است. آنتیاکسیدانهای بتالین در آن بسیار کمتر از انواع رنگی است، هرچند بتائین مشابهی دارد. ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند C، B6، فولات، منگنز، آهن، منیزیم و پتاسیم وجود دارد، اما نیترات‌ها و مواد مغذی کلی کمتر است و قند بالاتری دارد. فیبر آن همچنان برای روده مفید است، اما فواید کلی مانند افزایش اکسید نیتریک، سلامت قلب، عملکرد شناختی و استقامت کمتر است.
…::: مطلب پیشنهادی: لیست غذا برای سالمندان ✔ رژیمی + معجون تقویتی :::…
خواص چغندر برای کودکان و سالمندان
برخی از مزایای خوردن چغندر ممکن است شامل کاهش فشار خون و عملکرد ورزشی بهتر از جمله موارد دیگر باشد. خوردن چغندر به صورت خام یا آب میوه و تفت دادن آن ممکن است مفیدتر از جوشاندن آن باشد. چغندر که معمولاً به نام چغندر شناخته می شود، نوعی سبزی پر جنب و جوش و همه کاره است. آنها برای طعم و عطر خاکی خود شناخته شده اند. بسیاری از مردم آنها را به دلیل مشخصات غذایی غنی آنها یک سوپر غذا می نامند. چغندر علاوه بر اینکه رنگی به بشقاب شما می بخشد، بسیار مغذی است و سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی ضروری است که بسیاری از آنها خواص دارویی دارند.
علاوه بر این، آنها خوشمزه هستند و به راحتی می توان آنها را در غذاهایی مانند چغندر برشته شده بالزامیک، هوموس، سیب زمینی سرخ کرده و سالاد و بسیاری دیگر به رژیم غذایی خود اضافه کرد. آب چغندر حاوی آنتی اکسیدان ها، الکترولیت ها و سایر ترکیبات است که ممکن است به حمایت از سلامت قلب و مغز و سایر فواید کمک کند.
| ضد التهاب | مواد مغذی و کالری |
| سلامت مغز | برای ورزشکاران خوب است |
| ضد سرطان | سلامت دستگاه گوارش |
| تعادل انرژی | فشار خون |
…::: مطلب پیشنهادی: میوه های مفید برای کودکان (به تفکیک فصل ها) :::….
خواص چغندر در طب اسلامی
چغندر یا همان سلق، در آموزه‌های طب اسلامی به عنوان گیاهی پرخیر و برکت شناخته می‌شود که در احادیث ائمه‌ی معصومین (ع) جایگاه ویژه‌ای دارد. امام رضا (ع) این گیاه را بهشتی توصیف میکنند و می‌فرمایند:
«سلق بر ساحل رودخانه‌ای در فردوس می‌روید، شفا‌دهنده‌ی هر دردی است، عقل را استوار میسازد، خون را پاک و زیاد میکند، استخوان‌ها را محکم و درشت می‌نماید و گوشت بدن را پرورش می‌دهد.»
امام صادق (ع) نیز اشاره دارند که خداوند با خوردن سلق، بیماری جذام را از قوم یهود دور کرد، که این نشان‌دهنده‌ی قدرت سلق در تقویت سیستم ایمنی و مقابله با عفونت‌هاست. همچنین، امام کاظم (ع) برگ سلق را یک سبزی عالی می‌دانند و تأکید میکنند هیچ چیز برای بیماران مبتلا به درد سینه یا ذات‌الجنب بهتر از آن نیست.
در طب سنتی تأکید شده که برگ چغندر از ریشه‌ی آن مفیدتر است. این گیاه راه‌های کبد، قلب، کلیه و دستگاه گوارش را باز می‌نماید و در درمان گرفتگی طحال، دردهای پهلو و مشکلات ریوی مؤثر عمل میکند. همچنین بدن را در برابر میکروب‌ها مقاوم میسازد. علاوه بر این، برای بیماریهای پوستی مانند جوش‌های چرکی، سوختگی‌ها و شوره سر مفید است؛ آب آن سینوس‌ها را پاک میکند، سردرد را تسکین می‌دهد و درد گوش را آرام میسازد. شربت چغندر سموم را دفع و بدن را قوی میکند و حتی فشار خون را پایین می‌آورد.
با وجود این فواید، باید توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد چغندر (مخصوصا ریشه) ممکن است خون را غلیظ کند و باعث یبوست، نفخ یا گرفتگی طحال شود. امام رضا (ع) هشدار میدهند که از ریشه سلق دوری کنید، زیرا سودا را تحریک میکند. کسانی که مزاج سرد و خشک دارند، به خصوص در فصل‌های پاییز و زمستان، باید این گیاه را با احتیاط مصرف کنند.
طبق طب اسلامی، برای اینکه از خواص چغندر بهره‌مند شوید، بهتر است چغندر سفید و بدون ریشه را انتخاب کنید و آن را بپزید و با سرکه و خردل میل نمایید. برگ‌ها را می‌توان به صورت ضماد با عسل برای پوست یا پخته برای تقویت طحال و کلیه استفاده کرد. می‌توانید آب چغندر را در بینی یا گوش بچکانید یا برای پاکسازی روده کار ببرید. ولی تأکید می‌کنیم که پیش از استفاده از هریک از این روش‌ها، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
خواص چغندر برای بدن
چغندر یکی از مغذی‌ترین سبزیجات ریشهای است که تأثیرات مثبت فراوانی بر سلامت بدن دارد. این گیاه با رنگ جذاب و طعم شیرین و دلپذیر خود، منبع غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتیاکسیدانها و نیترات‌های طبیعی است که می‌تواند به بهبود عملکرد بدن کمک کند. چغندر به دلیل خواص منحصر‌به‌فردش در تقویت قلب و عروق، کاهش التهاب، بهبود عملکرد ورزشی و افزایش انرژی شناخته شده است. همچنین این سبزی می‌تواند در سم‌زدایی بدن، تقویت سیستم ایمنی و بهبود هضم مؤثر باشد. در این بخش برخی از مهم ترین فواید چغندر را بطور کوتاه توضیح میدهیم.
…::: مقاله پیشنهادی: راهکارهایی برای محافظت از سالمندان در برابر آلودگی هوا :::…
کاهش فشار خون کمک میکند
آب چغندر ممکن است به کاهش فشار خون شما کمک کند. یک متاآنالیز در سال 2022 اشاره می کند که نیترات آب چغندر باعث کاهش فشار خون سیستولیک در بزرگسالان مبتلا به فشار خون سالمندان می شود.
نیترات ها ترکیباتی در آب چغندر هستند که به اکسید نیتریک در خون تبدیل می شوند و به گشاد شدن و شل شدن رگ های خونی کمک می کنند.
استقامت ورزش را بهبود میبخشد
نوشیدن آب چغندر ممکن است سطوح نیترات پلاسما را افزایش دهد و عملکرد فیزیکی را افزایش دهد.
قدرت عضلانی را در افراد مبتلا به نارسایی قلبی بهبود میبخشد
نتایج یک مطالعه در سال 2016 نشان می دهد که مصرف روزانه 70 میلی لیتر (یک سوم فنجان) آب چغندر به مدت یک هفته ممکن است تحمل ورزش را در افراد مسن مبتلا به نارسایی قلبی بهبود بخشد.
به شما در حفظ وزن سالم کمک میکند
آب چغندر مستقیم کالری کمی دارد و عملاً چربی ندارد. این یک گزینه عالی برای اسموتی صبحگاهی شما است. همانطور که روز خود را شروع می کنید، مواد مغذی و انرژی شما را تقویت می کند.
به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک میکند
چغندر رنگ غنی خود را از بتالین ها که آنتی اکسیدان های محلول در آب هستند، به دست می آورد. همچنین حاوی سایر فلاونوئیدها و ترکیبات پلی فنلی منبع معتبر است که ممکن است خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی داشته باشند.
در حین شیمی درمانی به سلامت کمک میکند
تحقیقات دیگر منبع معتبر نشان می دهد که آب چغندر دارای خواص بالقوه محافظت کننده شیمیایی است. این بدان معنی است که ممکن است به کاهش عوارض جانبی و آسیب به بدن ناشی از شیمی درمانی کمک کند. این می تواند شامل خستگی باشد.
منبع خوب پتاسیم
چغندر منبع خوبی از پتاسیم است که یک ماده معدنی و الکترولیت است که به عملکرد صحیح اعصاب و ماهیچه ها کمک می کند. نوشیدن آب چغندر در حد متعادل می تواند به حفظ سطح پتاسیم بهینه کمک کند. اگر سطح پتاسیم خیلی کم شود، خستگی، ضعف و گرفتگی عضلانی ممکن است رخ دهد. پتاسیم بسیار پایین ممکن است منجر به ریتم غیر طبیعی قلب شود.
…::: مطلب پیشنهادی: میوه های زمستانی کودکانه (صفر تا 100) :::…
منبع خوب سایر مواد معدنی
بدن شما بدون مواد معدنی ضروری نمی تواند به درستی عمل کند. برخی از مواد معدنی سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می کنند، در حالی که برخی دیگر از استخوان ها و دندان های سالم حمایت می کنند.
علاوه بر پتاسیم، آب چغندر منبع مورد اعتماد را فراهم می کند:
| منیزیم | آهن | روی |
| سدیم | منگنز | مس |
| سلنیوم |
منبع خوب فولات
فولات یک ویتامین B است که به جلوگیری از نقص لوله عصبی مانند اسپاینال بیفیدا و آنسفالی کمک می کند. همچنین ممکن است خطر زایمان زودرس را کاهش دهد.
برای کبد شما مفید است
بر اساس مطالعات حیوانی منبع معتبر، آنتی اکسیدان بتائین به طور بالقوه به جلوگیری یا کاهش رسوبات چربی در کبد کمک می کند. بتائین همچنین ممکن است به محافظت از کبد شما در برابر سموم کمک کند، اگرچه مطالعات بیشتری مورد نیاز است منبع مورد اعتماد.
به کاهش کلسترول کمک میکند
اگر کلسترول بالایی دارید، آب چغندر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
…::: مطلب پیشنهادی: خطرات زمستانی برای سالمندان را بشناسید! :::…
جمع‌بندی
در نهایت، خواص چغندر آن را به یک غذای مقوی تبدیل کرده که می‌تواند بخشی از رژیم غذایی روزانه باشد. شما با مصرف متعادل این سبزی می‌توانید از فواید آن برای سلامت قلب، کنترل دیابت و افزایش انرژی بهره ببرید. البته، قبل از تغییرات عمده در رژیم، با پزشک مشورت کنید، به ویژه اگر مشکلات کلیوی یا حساسیت دارید. امیدواریم این مطلب دنیای آرامش برای شما مفید بوده باشد.
چغندر میوه است یا سبزی؟
چغندر یک سبزی ریشهای از خانواده چنوپودیاسه است و نه میوه. ریشه غدهای و برگهای آن سرشار از مواد مغذی مانند فولات، پتاسیم و فیبر هستند و به عنوان بخشی از رژیم غذایی سالم مصرف میشوند. در طب اسلامی، برگهای آن که به نام سلق شناخته میشوند، به عنوان سبزی دارویی برای تقویت بدن، درمان بیماریهای عفونی مانند جذام و آرامش خواب بیماران بسیار ارزشمندند.
خواص چغندر قند سفید پخته چیست؟
چغندر قند سفید پخته منبعی غنی از فولات و پتاسیم است که به تنظیم قند خون کمک میکند و برای افراد دیابتی مفید است، زیرا التهاب را کاهش می‌دهد. در طب اسلامی، پختن آن با سرکه، بلغم را دفع میکند، مجاری طحال و کلیه را باز می‌نماید و روده‌ها را از سموم پاکسازی میکند. این نوع چغندر فشار خون را نیز متعادل میسازد، اما به دلیل داشتن قند طبیعی، باید با احتیاط مصرف شود.
چغندر قرمز چه فوایدی برای بدن دارد؟
چغندر قرمز به دلیل داشتن آنتیاکسیدانهای قوی (بتالینها) و نیتریتها، جریان خون را بهبود میبخشد و فشار خون را تنظیم میکند. این ویژگیها سلامت قلب را تقویت کرده و التهاب ناشی از فعالیتهای بدنی را کاهش میدهند. همچنین، فیبر آن به گوارش کمک میکند و سیستم ایمنی را برای مقابله با بیماریها قویتر میسازد.
آیا چغندر برای دیابتیها مناسب است؟
چغندر قند، بهویژه نوع سفید، برای دیابتیها مفید است، زیرا آنتیاکسیدانها و نیتریتهای آن التهاب را کاهش میدهند و قند خون را پس از وعدههای غذایی تنظیم میکنند. با این حال، به دلیل داشتن کربوهیدرات، باید در مقادیر متعادل و تحت نظر پزشک مصرف شود تا از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
چغندر پخته چه تأثیری بر سلامت زنان دارد؟
چغندر پخته با بهبود جریان خون، به زنان در دوران یائسگی کمک میکند تا فشار خون را کنترل کرده و علائمی مانند سردرد را کاهش دهند. فیبر آن گوارش را بهبود میبخشد و به مدیریت وزن کمک میکند. برگهای چغندر نیز با ترکیبات مغذی خود، سلامت چشم را حفظ کرده و به پوست و مو طراوت می‌بخشند.
